تیزاب سلطانی ( Aqua regia) محلولی بسیار خورنده که قادر به حل کردن فلزات گرانبهایی از جمله طلا و پلاتین وپالادیوم هست.این محلول از ترکیب اسید نیتریک و اسید هیدروکلریک با نسبت حجمی(نسبت وزنی اشتباه است) 1به 3 و یا 1به4 و حتی 1به پنج و بالاتر تشکیل می‌شود(قوی ترین ترکیب از لحاظ حل کردن طلا نسبت حجمی 1به 3 است).

 تیزاب سلطانی قادر به انحلال نقره نیست، برخی از آلیاژهای نقره نیز در برابر تیزاب سلطانی مقاوم هستند این عمل با تشکیل کلراید نقره روی سطح فلز صورت گرفته و مانع از حل شدن آن می‌شودآلیاژهای طلا که حاوی مقادیر بالای 5 درصد نقره در ترکیبات خود هستند در برابر قدرت انحلال تیزاب مقاوم هستند و حل نمی‌شوند، برای اینکار آلیاژی از نقره و طلا با نسبت 3 برابر نقره تهیه و در داخل اسید نیتریک قرار می‌دهند تا نقره حل شده و طلا خالص باقی بماند.

تشکیل تیزاب سلطانی

برای تشکیل تیزاب سلطانی بعد از مخلوط کردن ترکیب مورد نظر کمی زمان بدهید تا واکنش صورت گرفته و تیزاب شما شکل بگیرد، تیزاب شکل گرفته رنگ زرد متمایل به نارنجی دارد(در برابر حرارت رنگ تیزاب شرابی می‌شود).هنگامی که هیدروکلریک و اسید نیتریک با هم ترکیب می‌شوند'گاز کلرین و نیتروزیل کلراید حاصل می‌شود که هردو گاز در فاز محلول حل می‌شوند سپس هردو بخار شده و از محلول خارج می‌شوند و مجدد این گازها تشکیل شده و موجب ضعیف شدن تیزاب سلطانی می‌شوند. حرارت و نور خورشید باعث تسریع واکنش می‌شوند. به همین دلیل است که قبل از استفاده از تیزاب سلطانی نباید آن را تهیه کرد. برای استحصال طلا از خاک‌های معدنی نیز حتما باید هر از چند ساعت تیزاب سلطانی را تقویت کنید. در فیلم انحلال پودر طلا در تیزاب سلطانی را مشاهده می‌کنید.


پلاتین و پالادیوم در تیزاب سلطانی

پالادیوم در اسید نیتریک حل می شود و نیازی به استفاده از تیزاب در فرایند استحصال این فلز نیست. پلاتین نسبت به طلا مقاوم تر است و خیلی دیرتر در تیزاب سلطانی حل می شود. رودیوم در تیزاب سلطانی قابل حل نیست و در برابر این اسید مقاوم هست .